DISCLAIMER: Deze blog is een stuk langer geworden dan verwacht en toch ben ik zeker dat ik nog vanalles vergeten te vermelden ben. Ik bied mijn excuses aan voor mogelijke foute interpretaties van mijn kant of onpartijdigheid in het vertellen van de feiten. Ik ben ook maar een mens, ik ben een grote voorstander van de Europese unie en de eenheid der naties die de Unie voorstaat en dat kan te merken zijn in mijn relaas. In de laatste maanden heb ik me belogen gevoeld door Puigdemont, heb ik hem zien manipuleren en verdraaien en het kost me moeite daar objectief over te zijn. Het weze me vergeven. Ik vraag ook iedereen alsjeblieft van mijn blogfeed of facebook niet het zoveelste discussieforum te maken. Dit is mijn versie van de feiten, mijn visie, mijn mening. En daar vraag ik respect voor.
VOORUIT MET DE GEIT
Velen hebben het me gevraagd maar tot noch toe heb ik me er niet aan gewaagd: een blog met mijn visie op wat hier ‘de Catalaanse Crisis’ wordt genoemd. Waarom niet? Tja, goeie vraag. Misschien omdat het een veel-gelaagd en complex thema is dat ondanks die veelgelaagdheid en complexiteit vaak in zwart-wit termen wordt uitgelegd en het voor velen moeilijk lijkt te aanvaarden dat er tussen wit en zwart zeeën van grijs liggen. Omdat ik niemand voor het hoofd wil stoten : hoewel dit een politieke crisis is, gaat het voor vele Catalanen over véél meer dan dat, over iets passioneels en visceraals dat het rationele overstijgt. En omdat ik zeker niet wil beweren de waarheid in pacht te hebben of dit hele gebeuren in al zijn complexiteit volledig te begrijpen. Ik ben geen politicoloog, ik ben geen expert in Catalaanse of Spaanse geschiedenis, ik sta er gewoon bij en ik kijk er naar en op basis van wat ik meen te zien of te begrijpen heb ik een mening geformuleerd. En als de rationele persoon die ik ben probeer ik zo objectief mogelijk te zijn en mij niet te laten meeslepen door emoties of frustraties, maar de eerlijkheid gebiedt mij te zeggen dat ik het daar de laatste weken steeds moeilijker mee heb. Ik ben niet de enige. We zijn het allemaal beu, we zijn allemaal moe, de frustraties lopen hoog op en ik vermoed dat noch de ene, noch de andere kant helemaal tevreden is met het verloop der zaken.
Wat is er hier nu eigenlijk gebeurd de laatste maanden? Laten we zeggen dat het Procès in een stroomversnelling is terecht gekomen. En wat is het Procès? Het Procès is dus het proces (nee, echt???? Ja, echt!) dat jaren geleden door de nationalistische (lees: voorstanders van een onafhankelijk Catalonië) partijen werd opgestart met als einddoel een onafhankelijke republiek van Catalonië. Is dit onafhankelijkheidsstreven in Catalonië een nieuw gegeven? Nee, doorheen de geschiedenis werden er door deze regio herhaaldelijk pogingen ondernomen tot onafhankelijkheid, in meer of mindere mate en met meer of minder succes: te weten in 1641, 1837, 1931 en 1934. Een lang leven waren deze initiatieven nooit beschoren. Belangrijk om weten: Catalonië is nooit een land op zich geweest, altijd een deelstaat of een graafschap of een regio of wat dan ook. Nooit een land. Onthou dit even want het is een gegeven dat later nog terugkomt.
Het Procès vloeit voort uit dit historische onafhankelijkheidsstreven van Catalonië dat abrupt werd onderbroken tijdens de dictatuur van Franco. Franco wilde een uniform Spanje gemaakt uit eenheidsworst en in die eenheidsworst was er geen plaats voor andere talen dan het Spaans en werden de regionale identiteiten zo goed mogelijk de kop ingedrukt terwijl het ‘typisch Spaanse’ (denk stierengevechten, flamenco en castagnetten) overal werd gepromoveerd en zelfs opgelegd. Het stierenvechten is bijvoorbeeld geen Catalaanse traditie maar Franco liet wel arena’s bouwen in Catalonië. Want stierengevechten dat was volgens hem echt Spaans en Catalonië moest echt Spaans worden. Catalaans spreken of les geven in het Catalaans was uiteraard verboden en werd actief bestreden.
In 1975 overleed Franco en begon de overgang naar de democratie: la Transición. Het land was natuurlijk ondertussen al jaren verdeeld in links en rechts. De rechtse overwinnaars hadden de linkse verliezers al die tijd onderdrukt, vervolgd en vermoord. Overal in het land lagen de lijken van zowel sossen als fascisten nog te rotten in hun respectieve massagraven en niemand was gestraft voor de begane oorlogsmisdaden, noch de ene noch de andere kant. En nu was daar dus die mogelijkheid tot democratie. Wat te doen? Om geen oude koeien uit de sloot te halen werd besloten de hele periode van de Guerra Civil en de dictatuur met de mantel der liefde te bedekken en opnieuw te beginnen van nul, alsof er niks was gebeurd. Een Spaans Nürenberg, zo werd gemeend, zou alleen maar kwaad bloed zetten en oude haatgevoelens zouden weer opborrelen en daar was niemand mee gediend. Borrón y cuenta nueva. Dat klinkt mooi in theorie maar in de praktijk bleven er twee blokken bestaan die vandaag de dag min of meer te verdelen zijn over de Partido Popular (rechts-liberaal en voortvloeiend uit de partij van Franco) en de PSOE (socialistisch en voortvloeiend uit het linkse blok van de verliezers van de Guerra Civil). Needless to say, wraak- en haatgevoelens bleven aanwezig onder de oppervlakte, want werden nooit correct en coherent aangekaart. Ze werden gewoon genegeerd in naam van de democratie.
In die valse geest van verzoening ging de politiek aan de slag en beviel aldus in 1978 van een Grondwet. Artikel 2 van die grondwet:
La Constitución se fundamenta en la indisoluble unidad de la Nación española, patria común e indivisible de todos los españoles, y reconoce y garantiza el derecho a la autonomía de las nacionalidades y regiones que la integran y la solidaridad entre todas ellas.1
Losjes uit de pols vertaald: “De Grondwet baseert zich op de onverbrekelijke eenheid van de Spaanse natie, het gemeenschappelijke en ondeelbare vaderland van alle Spanjaarden en erkent en garandeert het recht op autonomie van de nationaliteiten en regio’s waaruit het land bestaat en de solidareit tussen hen allen.”
‘Onverbrekelijke eenheid van het ondeelbare vaderland’. Iedereen heeft het gelezen? Hou dit dan ook even in het achterhoofd terwijl ik verder ga met mijn relaas.
Volgens de Grondwet heeft elke autonome regio een eigen Statuut dat het niveau van autonomie bepaalt. Dat wil zeggen: hoeveel vrijheid ze hebben in het heffen van belastingen, de organisatie van het onderwijs, de controle over politiediensten, etc… Dat van Catalonië is één van de meest uitgebreide, op de statuten van Baskenland en Navarra na die over historische rechten beschikken (aforados). Ik zag onlangs een vergelijking van de autonomie-niveaus van verschilldende Europese deelstaten en Catalonië stond ongeveer op het niveau van Vlaanderen, op sommige vlakken iets meer op andere iets minder.
Net zoals alle andere autonome regio’s kreeg Catalonië in 1979 zo zijn eigen democratisch gestemde statuut (Estatut in het Catalaans).
De hervorming van dit Estatut en de uitbreiding van de autonomie werden tijdens de Catalaanse parlementsverkiezingen van 2003 het stokpaardje van de nationalistische partijen. Inzet van de strijd: het presidentschap dat al 23 jaar in handen was van Jordi Pujol en zijn Convergència i Unió (CiU). Hoewel CiU de meeste stemmen haalde had ze geen absolute meerderheid en dus verdween ze in de oppositie, terwijl de Socialistische Partij (PSC), Esquerra Republicana de Catalunya (ERC) en Iniciativa per Catalunya Verds (ICV) een tripartite regering vormden onder leiding van de socialist Pascual Maragall. Long story short: na veel vijven en zessen baarden ze een voorstel voor de hervorming van het Estatut dat meer autonomie voor Catalonië beoogde. Dit voorstel werd door alle partijen goedgekeurd. Alle partijen, behalve uiteraard de Partido Popular, die als rechtse unioniste partij geen goed oog had in het uitbreiden van de autonomie.
Zoals voorzien in de Grondwet, moest het nieuwe Estatut gestemd worden in de Kamer der Afgevaardigden. Daar werden zoveel wijzingen aangebracht dat Esquerra Republicana zijn steun voor het nieuwe Estatut introk. Dat bracht de teller van de nee-stemmers dus op 2.
Om uit de impasse te geraken werd er vervolgens in juni 2006 een referendum georganiseerd met de vraag of dit nieuwe Estatut al dan niet diende te worden goedgekeurd. 49% van de stemgerechtigden bracht een stem uit en van die 49% stemde 76% vóór de goedkeuring van het nieuwe Estatut.
Maar daarmee was de kous nog altijd niet af. De PP besloot het nieuwe Estat voor te leggen aan het Grondwettelijk Hof omdat ze meende dat verscheidene artikelen indruisden tegen diezelfde Grondwet en tegen het principe van de onverdeelbaarheid van Spanje. Wat het meeste stof deed opwaaien was het feit dat Catalonië in het nieuwe Estatut werd beschreven als een ‘nació’ (natie, staat, land) terwijl het volgens de Grondwet een autonome regio of deelstaat is. Er is maar één natie en dat is Spanje. De PP had verder ook problemen met het feit dat volgens het nieuwe Estatut de kennis van het Catalaans verplicht werd voor alle inwoners en dat het de enige voertaal werd in het openbaar lager en middelbaar onderwijs (met het Spaans als vreemde taal, op het niveau van Engels of Duits). Volgens de Grondwet is Catalonië tweetalig (Spaans en Catalaans zijn beiden officiële talen, zoals Nederlands en Frans dat zijn in Brussel-Hoofdstad) en deze twee veranderingen in het Estatut druisden volgens de PP en andere tegenstanders in tegen het grondwettelijk recht onderwijs te genieten in de taal van keuze (Spaans of Catalaans) en het principe van gelijkheid (elke Spanjaard heeft dezelfde rechten en verplichtingen).
Dit juridische gevit werd door vele Catalanen geïnterpreteerd als: ‘ze’ willen niet dat we Catalaans spreken, het Catalaans wordt niet als volwaardig beschouwd en het is weer zoals in de tijd van Franco. Meer stemmen voor de nationalistische partijen die het Catalaans uiteraard met vuur en vlam verdedigden.
Persoonlijke mening: ik heb er geen probleem mee dat het openbaar onderwijs in het Catalaans gebeurd al lijkt het me wel zo intelligent er voor te zorgen dat ook het Spaans van de leerlingen op niveau blijft. Spaans blijft de voertaal in de rest van het land en een goede mondelinge en schriftelijke kennis is een must op de jobmarkt. Ik heb verder niet het gevoel dat Catalaanse jongeren niet goed Spaans spreken. Schrijven is iets minder maar ook in de rest van Spanje wordt de taal van Cervantes in zijn geschreven vorm geweld aangedaan, dus dat op de Catalanistische ideologie van het openbaar onderwijs steken lijkt me kort door de bocht. Maar dit terzijde.
Na veel gezever over en weer en wettelijke interpretaties hier en ginder, velde het Grondwettelijk Hof in 2010 haar finale oordeel over dit nieuwe Estatut. 14 artikelen werden ongrondwettelijk verklaard, 27 werden gereformuleerd en er werd unaniem gestemd dat de notie ‘natie’ niet van toepassing kan zijn op Catalonië en uit het Estatut moest geschrapt worden.
Al dit geruzie over het nieuwe Estatut versterkte de idee dat de Partido Popular en de centrale regering ‘zoals steeds’ weigeren in te gaan op de vraag naar meer autonomie van een groot deel van de Catalaanse bevolking, dat hun identiteit op de één of andere manier niet wordt erkend en dat de Partido Popular en de Centrale Regering Catalonië alleen maar zien als melkkoe en verder elk streven naar meer autonomie zal proberen de kop in te drukken. Catalonië is op dat moment verantwoordelijk voor +/- 19% van het BNP van Spanje en het gevoel heerst dat Catalonië meer betaalt dan het terugkrijgt en dat ze met hun harde werk de andere, luiere regio’s moeten onderhouden. En wat krijgen ze er voor terug? Niks, alleen maar haat en minachting. (Een beetje zoals in Vlaanderen dus, maar met de extra factor van identiteit die hier veel sterker heerst dan in Vlaanderen. Want was is een Vlaming? Wat is typisch Vlaams? Dat verschilt van regio tot regio. Vendelzwaaien misschien?)
Even later dient de economische crisis van 2008 zich aan en Spanje wordt bijzonder hard getroffen. Op het hoogtepunt van de crisis is bijna 27% van de beroepsbevolking werkloos. Op het journaal zijn dagelijks schrijnende beelden te zien van mensen die hun huis worden uitgezet, van ouders die vertellen hoe ze geen geld hebben om hun kinderen eten te geven, van échte miserie. Ik hoef niemand te vertellen dat een economische crisis de voedingsbodem bij uitstek is voor nationalistische gevoelens. In Catalonië is dat niet anders. Om geen antwoorden te moeten geven op vervelende vragen over economie en financiën, zetten de Catalaanse partijen in op de kaart van de onafhankelijkheid. Want de schuld van alle problemen, zo besluiten ze, is van Madrid en de PP. De PP wiens crisisbeleid inderdaad meer dan te wensen overlaat, die duidelijk aan de kant van de rijke ondernemers staat en geen oplossingen lijkt te willen vinden voor Jan met de Pet en die inderdaad verwikkeld is in tal van hallucinante en omvangrijke corruptieschandalen . Later zal blijken dat ook in Catalonië niemand heiliger was dan de Paus en dat in de tijd van Pujol en zijn fameuze 3% heel wat politiekers van allerlei pluimage veel geld opstreken, maar in 2008 werd daar nog niet over gerept.
Op het hoogtepunt van de crisis is de PP de baarlijke duivel en lijkt een onafhankelijk Catalonië het beloofde land, vrij van corruptie, rijk en weldadig. Artur Más speelt handig in op de gevoelens van identiteit en frustratie van vele burgers en middels Diades van nooitgeziene omvang (festiviteiten rond de Nationale Feestdag van Catalonië), direct en / of indirect gefinancierd door de Catalaanse overheid waarvan hij op dat moment de president van is, slaagt hij erin een beeld te creeëren van een eensgezind Catalonië dat masssaal vraagt om onafhankelijkheid. (Leuk kritisch artikel hieromtrent: http://www.larazon.es/elecciones-catalanas/quien-paga-todo-esto-IO10694378)
Rijdend op dat tij van succes, organiseert hij in 2014 een volksraadpleging, met als belangrijkste vraag: ‘wilt u een onafhankelijk Catalonië?’ Op basis van de Grondwet, het Decreet tot Oproep tot Consultatie en een wet van het Catalaanse Parlement over niet referendaire consultaties en deelname van burgers aan de beslissingsname (ik vertaal weer eens los uit de pols) werd dat consult ongrondwettelijk verklaard door het Grondwettelijk Hof, maar het ging wel gewoon door. Omdat het ongrondwettelijk was verklaard en dus illegaal, besloten vele burgers niet deel te nemen om het consult geen legitimiteit te geven. De uitslag: 37% van de stemgerechtigden ging stemmen en van die 37% stemde 80% vóór onafhankelijkheid (dus +/- 30% van de Catalaanse stemgerechtigden).
Op 27 september 2015 vinden er opnieuw parlementsverkiezingen plaats in Catalonië, 14 maanden vóór het einde van de maximale voorziene termijn. De beslissing hiertoe werd genomen door de president in functie Artur Más, na overleg met Oriol Junqueras (ERC) , Carme Forcadell (ANC), Josep Maria Vila d’Abadal (AMI – Asociación de Municipios por la Independencia) en Muriel Casals van Omnium Cultural. Deze independentische partijen en organisaties zagen deze parlementsverkiezingen als een soort van ultieme volksraadpleging over de onafhankelijkheid van Catalonië, na de ongrondwettelijkverklaring van de volkraadpleging van het voorgaande jaar. De niet-independentistische partijen daarentegen zagen de verkiezingen als niet meer dan dat, verkiezingen. Het plebiscitaire karakter dat de onafhankelijkheidspartijen aan deze verkiezingen verleenden zorgde ervoor dat het publieke debat voornamelijk rond hun agenda draaide (volgens een analyse ging 80% van de berichtgeving over deze verkiezingen over het onafhankelijkheidsstreven en de daarmee gevinculeerde partijen).
Omwille van interne discussies tussen de onafhankelijkheidspartijen kreeg Más evenwel geen absolute meerderheid in het Parlement voor zijn presidentkandidatuur. De CUP (Canditatura d’Unitat Popular), een extreem-linkse, anti-europese, anti-kapitalistische en radicale partij, stemde tegen een nieuwe termijn voor Más, vermoedelijk omwille van zijn hechte band met de Pujol-clan (nu wel gelieerd aan corruptie en maffiapraktijken). Om uit de impasse te raken schoof Más Puigdemont naar voren als kandidaat en aldus werd Puigdemont op 10 januari 2016 de nieuwe President van Catalonië.. Ja, dat lezen jullie goed: Puigdemont is aangeduid door Mas en niet direct verkozen. Tot zover het mandaat van de stembus. Puigdemont genoot wel de goedkeuring van de CUP en aldus konden de onafhankelijkheidspartijen weer rekenen op de 10 stemmen van de CUP, nodig om een meerderheid te halen in het Catalaanse Parlement dat 135 zitjes telt. 62 daarvan waren al in handen van Junts Pel Sí (Samen voor Ja, coalitatie van onafhankelijkheidspartijen) en met de 10 extra stemmen van de CUP hadden ze zo goed als vrij spel in hun beslissingname.
Op 6 september 2017 jagen ze samen een Referendumwet door het Catalaanse Parlement, in afwezigheid van de gematigde partijen die uit protest en masse het Parlement hebben verlaten. De wet legt vast wanneer en hoe een bindend referendum zal plaatsvinden over de onafhankelijkheid van Catalonië. (Lees goed: bindend referéndum, geen volksraadpleging zoals Mas in 2014). Volledige tekst van deze referendumwet: http://www.elperiodico.com/es/politica/20170704/ley-referendum-cataluna-pdf-6147161
Ik heb het voor jullie nagelezen maar er wordt geen gewag gemaakt van het percentage stemmen dat dient gehaald te worden om over te gaan tot de verklaring van de onafhankelijkheid. (Als ik er over gelezen heb en jullie vinden het wel, dan hoor ik het uiteraard graag). Met andere woorden: er was geen absolute meerderheid nodig om de onafhankelijkheid uit te roepen, laat staan 70% of meer van de stemmen. Dat is bijvoorbeeld wel nodig wanneer in het Parlement gestemd wordt over minder belangrijke zaken zoals wie de nieuwe directeur wordt van de Catalaanse openbare omroep TV3. Laat dat even bezinken.
Alleen de separtistische partijen keuren de wet goed, in afwezigheid van alle andere partijen.Ondanks protesten van de oppositie die meent dat de procedures met de voeten zijn getreden en dat de stemming illegaal is, wordt de datum van 1 oktober geprikt en begint de organisatie van het referendum en de grootscheepse SI-campagne.
Even later geeeft het Grondwettelijk Hof de oppositie gelijk en oordeelt dat de wet niet rechtsgeldig is en bijgevolg ook het referendum niet. Gerechtelijke stappen worden bevolen. De rekeningen van de Generalitat worden geïntervenieerd, de website van het referendum wordt geblokkeerd en er wordt actief gezocht naar stembriefjes en stembussen en rekeningen.
Op 20 september vindt een huiszoeking plaats in het Catalaans Ministerie van Economie in een eerste poging de organisatie van het referendum te voorkomen. (Omdat de hele campagne voor de SÍ en de hele organisatie van een referendum uiteraard handen vol geld kost en de vraag is met welk geld wordt die campagne gefinancieerd? Met geld uit de staatskas of geld uit de partijkas?). In totaal worden 14 medewerkers aangehouden. Rajoy en Puigdemont halen zwaar naar elkaar uit. Rajoy stelt dat Puigdemont en Co de Grondwet en de soevereiniteit om zeep willen helpen en daarvoor zowel de Grondwet als het Estatut met de voeten hebben getreden. Bovendien zijn de interventies bevolen door een rechter en enkel en alleen omdat de wet moet worden gerespecteerd. Ook vraagt Rajoy Puigdemont op zijn stappen terug te komen.
Puigdemont van zijn kant stelt dat de centrale regering de facto de autonomie van Catalonië heeft opgeheven met de huiszoekingen en arrestaties van die dag en dat een uitzonderingstoestand van kracht is. Hij beschuldigt op zijn beurt de centrale regering van illegale acties en werpt zich op als verdediger van de democratie en het recht op zelfbeschikking. Het recht een stem uit te brengen.
Sta me toe hier even tussenbeide te komen met wat eigen gedachten hieromtrent. In de eerste plaats is het heel belangrijk te weten dat de Generalitat de laatste jaren heel actief bezig is geweest een plaats voor Catalonië op te eisen als speler in de internationale politiek en vooral naar de Europese Unie toe. Ze beseffen dat het succes van een onafhankelijk Catalonië staat of valt met de erkenning van de EU van die onafhankelijkheid. Ze openen daartoe onder andere 5 ambassades (Londen, Brussel, Parijs, Berlijn, New York) en politieke kantoren (Ierland, Oostenrijk, Italië, Portugal, Croatië, Polen, Denemarken plus Straatsburg, Genève, Parijs en Wenen). Ook nog twee zonder vertegenwoordiging in Marrokko en in Vaticaanstad. Prijskaartje: zo’n 18 miljoen euro per jaar. Die ambassades en politieke kantoren hebben tot doel de Catalaanse kwestie aan te kaarten bij de Europese regeringen, de Europese Unie en internationale organen. En hoewel de Europese Unie vanaf 2004 herhaaldelijk laat weten een unilateraal onafhankelijk Catalonië niet te zullen erkennen, blijven de topmensen van de Generalitat zoals Puigdemont, Junqueras of Raül Romevo, Catalaans Minister van Buitenlandse Zaken, tot de dag na het referendum van 1 oktober volhouden dat de toetreding tot de Europese Unie automatisch zal zijn en ‘slechts een formaliteit’. Wat meteen betekent dat niemand hoeft te vrezen dat hij niet langer vrij kan rondreizen in Europa, de euro gewoon behouden blijft, import en export gewoon rustig verder kunnen gaan en niemand hoeft te vrezen voor extra heffingen. Bref, dat alles gewoon hetzelfde zal blijven maar beter. De herhaaldelijke uitspraken van EU-vertegenwoordigers worden genegeerd of onder mat geveegd, de rapporten van economische experts over de nefaste economische gevolgen van een unilaterale onafhankelijkheidsverklaring worden afgedaan als onzin en Oriol Junqueras presenteert zelfs een eigen studie waarin hij de rekening maakt van een onafhankelijk Catalonië. Prachtige cijfers uiteraard! Die kloppen verder van geen kanten maar ‘no hay peor ciego que el que no quiere ver’ (er is geen blindere blinde dan hij die niet wil zien) en de mensen blijven vasthouden aan de beloftes en mooie woorden van de propogandamachines van de Generalitat die ei zo na het Aards Paradijs beloven.
Er komen nu gesprekken boven tussen leden van de Generalitat van vóór het referendum waarin ze onderling toegeven dat het gekkenwerk is. Dat Catalonië niet klaar is voor onafhankelijkheid, dat Europa niet zal buigen en dat het economisch een ramp wordt. Waarom ze dan toch volhardden in hun project? Ik vermoed dat ze ondertussen zichzelf in een positie hadden gemanoevreerd waarbij ze alleen nog maar volle bak vooruit konden. Al de rest stond gelijk aan politieke zelfmoord.
Maar terug naar 20 september en de huiszoekingen en arrestaties van die dag. ANC en Omnium, de belangrijkste separatistische organisaties van Catalonië, roepen op tot protesten en manifestaties voor de gebouwen waar de huiszoekingen plaatsvinden. Mensen stromen massaal toe met republikeinse vlaggen (esteladas) en spandoeken met teksten als ‘we zullen stemmen’, ‘weg met de bezettingsmachten’, ‘dit is jullie democratie’ en ‘laat heel Europa het zien’. Voor het Ministerie van Economie lopen de zaken uit de hand. Mensen klimmen bovenop de auto’s van de Guardia Civil (nationale politie) en beplakken de wagens met pamfletten en stickers, steken de banden lek. De inhoud van de combi’s wordt gestolen en er wordt zelfs gewag gemaakt van verdwenen wapens. Binnen in het Ministerie zitten werknemers en guardia civiles die niet buiten kunnen. De Mossos d’Esquadra (Catalaanse autonome politie) die instaan voor de veiligheid rond het gebouw stellen na overleg met de leiders van ANC en Omnium, Jordi Sánchez en Jordi Cuitxart, dat ze geen veilige aftocht kunnen garanderen Rond middernacht beveelt rechter Ramírez Sunyer, belast met de huiszoekingen, de onmiddellijke activatie van de veiligheidsvoorzieningen rond het gebouw om het gerechtelijk comité dat nog steeds binnen zit te ontzetten. De gerechtelijk secretaresse verlaat uiteindelijk rond 1 of 2 uur ’s nachts het gebouw via het dakterras. Van daaruit springt ze op het dakvan het aanpalende Teatro Coliseo. De laatste guarda civiles verlaten rond 7 uur in de ochtend het gebouw.
Waarom vertel ik dit? Omdat dit hele gebeuren leidt tot de arrestatie van de twee Jordi’s. Ze worden beschuldigd van opruiing en verdwijnen achter de tralies. Niet alleen omdat ze hadden opgeroepen tot protest maar ook omdat tijdens de rechtszittingen blijkt dat zij beslisten wie er wel en niet naar buiten mocht, wat ze wel en niet zouden toestaan. Ze waren, zoals een Mosso getuigde, de leiders van het hele gebeuren. Hun opsluiting is uiteraard koren op de molen van de separatisten, die de Jordi’s beschrijven als ‘politieke gevangenen’. Het separatisme heeft zijn eerste martelaren en zal herhaaldelijk hun vrijlating eisen. Zo sluiten duizenden sympathisanten, na oproep door ANC en Omnium, op de avond van 20 oktober de hele Diagonal (één van de hoofdaders van Barcelona) af voor een stille optocht met kaarsjes. Die kaarsjes laten ze de hele nacht branden op de straat zodat de volgde dag de hoofdader opnieuw afgesloten moet worden, ditmaal opdat de reiningingsploegen van de stad de gestolde was van het beton zouden kunnen schrapen, nadat een aantal motoristen ongelukkig ten val is gekomen. Gestolde was kan helaas niet met de poetsmachine worden weggehaald, het moet eerst handmatig afgeschraapt worden. De poetsdiensten doen er bijna de hele dag over, met urenlange fille-ellende tot gevolg.
Maar niet alleen de Jordi’s dragen de gevolgen van 20 september: de Mossos d’Esquadra, onder leiding van majoor Trapero, worden verweten niet ingegrepen te hebben en de massa te hebben laten begaan, aldus verzakend aan hun plichten en de duidelijke orders die ze hadden gekregen. Er wordt een onderzoek bevolen en Trapero wordt in akte van beschuldiging gesteld. Op 28 oktober wordt hij door de centrale regering uit zijn functies verheven en vervangen door Ferrán López, in het kader van de toepassing van artikel 155 na de verklaring van onafhankelijkheid van de voorgaande dag.
Na die fatale 20 september werd het klimaat uiteraard grimmiger. De onafhankelijkheidspartijen roepen op te gaan stemmen, want dat is een democratisch recht dat niemand je kan afpakken. Al wie niet vóór is, is tegen en al wie niet gaat stemmen is het indirect eens met de gang van zaken en dus zo goed als automatische fascist. ‘Wat Hitler deed was indertijd ook wettelijk’, bijt iemand me toe op Facebook. Dat het hele referendum ongrondwettelijk is en dat de referendumwet op een bijzonder ondemocratische manier werd gestemd, is verder niet van belang. Van belang is dat de ‘stem van het volk’gehoord wordt. ‘Democratie!’ is de nieuwe slogan.
Aanloop naar 1 oktober. De Mossos d’Esquadra krijgen het bevel de kieslokalen om 6 uur ’s morgens leeg te halen. Dat gebeurt niet. Pas rond 9 of 10 uur ’s morgens komen ze in actie, als de bureau’s geopend zijn en er zich lange rijen wachtenden vormen. Op vele plaatsen gooien de Mossos het op een akkoordje en nemen ze slecht één op voorhand klaargezette bus in beslag. Op andere plaatsen laten ze weten het lokaal niet te kunnen ontzetten en wordt versterking gevraagd aan de nationale politie. Die stuiten op menselijke kettingen en zitacties. De matrakken worden bovengehaald en links en rechts worden meppen uitgedeeld. Een jongen krijgt een gummikogel in zijn oog. De beelden van bebloede burgers verspreiden zich razendsnel over het internet en gaan de wereld rond. Iedereen kijkt ontzet toe. Kan dit nog in een democratie in de 20ste eeuw? De Generalitat laat weten dat er bijna 900 gewonden zijn gevallen en zal dit cijfer en het politiegeweld te pas en te onpas bovenhalen in de nasleep van het referendum.
Pause. Wat ik nu ga zeggen is waarschijnlijk het moeilijkste deel van allemaal. Want geweld is niet te rechtvaardigen. Elke klop met een matrak die op 1 oktober werd uitgedeeld was er 1 teveel. Elke gummikogel die werd afgeschoten was er 1 teveel. Persoonlijk vind ik dat men de mensen gewoon had moeten laten stemmen. De centrale regering had toch al herhaaldelijk duidelijk gemaakt dat het voor hen geen enkele rechtsgeldigheid had. In plaats van, zoals een vriendin van me het zo mooi formuleerde, ‘in een kramp te schieten’, had Rajoy gewoon moeten laten stemmen en na het horen van de uitslag zeggen: heel mooi, maar je referendum is niet rechtsgeldig en verandert niets. Punt. Dat had voor protesten en manifestaties gezorgd en misschien was het evengoed tot een unilaterale onafhankelijkheidsverklaring gekomen (DUI vanaf hier) maar het had de onafhankelijkheidsbeweging ten minste niet de munitie gegeven die ze nu kreeg. Die slachtofferrol waarin Puigdemont en Co zich maar al te graag wentelen. De beelden van het geweld zorgden er ook voor dat meer mensen gingen stemmen. Veel gehoord die dag: ‘ik was niet van plan te gaan stemmen, maar na wat ik nu gezien heb…’
Als Puigdemont en Co iets moet nageven dan is het wel dat ze de media uitstekend weten te bespelen. Gedurende de dag van de stembusgang werden vanuit hun mediakanalen constant berichten en foto’s de wereld rond gestuurd, verklaringen gegeven, interviews toegestaan. Op de sociale media werden beelden met één klik gedeeld en gingen de wereld rond. Onmiddellijk schoot de sympathie voor het Catalaans onafhankelijkheidsstreven als een raket de lucht in. Pas een dag of twee later, toen de storm ging liggen en journalisten hun bronnen begonnen te checken bleek hoeveel foute informatie er gedeeld was. Die vrouw met de opzettelijk gebroken vingers (alle vingers van haar hand, één voor één!) kwam op de televisie vertellen dat ze misschien toch wat nerveus was geweest, ze had alleen een gezwollen vingerkootje. Andere beelden bleken afkomstig uit manifestaties van 2008, ten tijde van de protesten tegen de besparinge, toen het de Mossos d’Esquadra waren die er lustig op los sloegen. Andere foto’s waren van een andere betoging uit 2012. En zo een hele rits van post-verdades. Van de bijna 900 gewonden, bleken er slechts 4 in het ziekenhuis te zijn beland. Waarvan één een oudere man met een hartaanval. Verschillende bronnen stellen dat er vanuit de Generalitat gedurende de voorgaande dagen orders waren gegeven om iedereen die dag langs een ambulante dokterspost passeerde op te schrijven als slachtoffer van het politiegeweld. Iedereen. De Generalitat ontkent dit formeel.
https://elpais.com/elpais/2017/10/02/hechos/1506963876_226068.html
http://www.elmundo.es/f5/comparte/2017/10/02/59d20455268e3e96278b45de.html
Wil ik hiermee zeggen dat het geweld gerechtvaardigd was? Absoluut niet. Maar wel dat het opzettelijk uit proportie is getrokken om internationaal sympathie los te weken, de rol van onderdrukt volk met beelden te kunnen bekrachtigen en alsnog die goedkeuring van de EU in de wacht te slepen.
Waarom? Omdat het zelfbeschikkingsrecht waar hier zoveel over wordt gepraat en waarop de separatisten zich beroepen, volgens het Internationale Recht enkel van toepassing is op volkeren die onderdrukt worden in een dictatuur, volkeren die gekoloniseerd worden of, zoals in het geval van Kosovo, volkeren die het slachtoffer zijn geworden van rassenzuiveringen of andere vormen van zwaar geweld. Geen enkele van die definities is van toepassing po Catalonië. Daarom hameren Puigdemont en Co zo op het politiegeweld omdat het hun thesis van onderdrukt volk kracht bijzet. Daarom refereren ze aan de gevangen politiekers als politieke gevangenen, omdat het hun thesis van onderdrukt volk kracht bijzet. Die gevangen politiekers zijn helemaal geen politieke gevangenen. Ze zitten niet in de cel omwille van hun ideeën maar omdat ze wetten en regels hebben overtreden. Wetten en regels die vastliggen in de Grondwet en het Estatut, die beiden democratisch gestemd werden. Wie zegt dat ze in de cel zitten omwille van hun ideeën moet zich de vraag stellen hoe het dan kan dat ze daar niet eerder zaten? Het Procès is al jaren in gang. De onafhankelijkheidspartijen hebben een duidelijk programma dat ze nooit onder stoelen en banken hebben gestoken. Ze hebben altijd vrij verkiezingen georganiseerd, partijmeetings gehouden, propagandakanalen opgericht, manifestaties verzorgd… Net zoals elke andere partij van elke andere ideologie. Ze zitten nu in de cel omdat ze met hun DUI wetten hebben overtreden.
BTW: Amnestie Internacional bevestigt vandaag dat volgens hun maatstaven de gevangen Catalaans politiekers geen politieke gevangenen of gewetensgevangenen zijn. Ik kan me voorstellen dat de mening van AI meer gewicht in de schaal legt dan de mijne.
Ik besef net dat ik niet eens het belangrijkste heb vermeld: de uitslag van het referendum. We gaan gemakkelijkheidshalve even aannemen dat de cijfers van de Generalitat correct zijn en niet werden gemanipuleerd. Iets wat we onmogelijk kunnen weten wegens het totale gebrek aan externe onafhankelijke controle. Volgens de cijfers van de Generalitat gingen 2,2 miljoen Catalanen stemmen (43,03%) en van die 43,03% stemde 90% vóór onafhankelijkheid (dus zo’n 39% als ik er niet naast tel). De uitslag werd op 6 oktober bekendgemaakt en volgens de Referendumwet die de onafhankelijkheidspartijen zelf hadden opgesteld, diende dus op 8 oktober de onafhankelijk te worden uitgeroepen. Dat gebeurde echter niet. Pas op 10 oktober verscheen Puigdemont in het Parlement waar hij de onafhankelijkheid leek uit te roepen om die ipso facto weer op te schorten. Waarom deed hij er zo lang over? Waarom niet op 8 oktober, zoals voorzien in zijn eigen wet? En waarom die onmiddellijke opschorting? Omdat Puigdemont en Co eindelijk beginnen te beseffen dat Europa niet aan hun kant staat. Dat Europa een onafhankelijk Catalonië niet zal erkennen. Met alle economische, financiële en juridische gevolgen van dien. Het betekent dat de Catalaanse burgers in een onafhankelijk Catalonië geen Europese staatsburgers zullen zijn. Geen vrij verkeer van personen, goederen en diensten. Geen dubbele nationaliteit. Wel paspoortcontroles, douanekantoren, importheffingen,…
Puigdemont begint in te zien dat hij het Land van Melk Honing, dat onafhankelijke vrije Catalonië met een bloeiende economie niet zal kunnen waarmaken en gaat op de rem staan. Een rem in de vorm van een tijdelijke opschorting van de onafhankelijkheid. Helaas deelt hij dat niet mee aan de extreem-linkse CUP. Dat de onafhankelijkheid zal worden uitgeroepen en daarna meteen weer ingetrokken krijgen ze pas een uur voor de speech van Puigdemont te horen. Ze zijn het er helemaal niet mee eens en applaudisseren niet wanneer hun President de historische woorden uitspreekt.
Niet alleen trekt Puigdement de onafhankelijkheid in, hij roept ook op tot dialoog. Dat klinkt mooi. Maar waar wil Puigdemont over dialogeren? Over meer autonomie voor Catalonië? Nee. Over een andere manier om de Catalanen te compenseren zonder uitroeping van de onafhankelijkheid? Nee. Puigdemont wil enkel en alleen dialogeren over hoe de DUI te legitimeren. ‘Laten we samenzitten en praten over hoe we de onafhankelijkheid kunnen uitroepen zonder dat we buiten de EU vallen, zonder economische verliezen te lijden, zonder problemen.’ Voor de centrale regering is hors question, want: het vaderland is ondeelbaar, remember?
De belangrijkste Catalaanse bedrijven kiezen eieren voor hun geld en verlaten massaal de regio. Just in case. Tussen 1 oktober en 9 november bollen 2.300 ondernemingenhet af richting politiek stabielere regio’s. Niet goed voor de Catalaanse economie. Het toerisme keldert met 30%. Cruiseschepen slaan de haven van Barcelona over wegens het ‘onstabiele klimaat’ al schijnt de zon nog altijd even warm. Vrachtschepen beginnen te lossen in Valencia en Catalaanse merken worden het slachtoffer van boycots en zien hun verkoop kelderen.
Overigens, wat met die andere Catalanen? Die 60% die geen onafhankelijkheid wil of tenminste geen unilaterale onwettelijke onafhankelijkheid buiten de Europese Unie? Die ‘Stilzwijgende Meerderheid’ die jarenlang de mond hield omdat het gewoon not done was je Spaans te voelen of tenminste daar uitdrukking aan te geven. Een voorbeeld: toen in 2010 Spanje de Wereldbeker won, plaatsten verschillende collegaatjes van me een Spaanse vlag als profielfoto op de interne chat. Een dag later kwam het verzoek die vlag weg te halen, want een nationalistische republikeinse collega nam er aanstoot aan. Het kwetste haar gevoelens. Om geen gevoelens te kwetsen bewaarden duizenden Catalanen, die zich Catalaans én Spaans voelen, jarenlang hun vlag in een donkere kamer, terwijl de republikeinse Estelada wel trots werd geëtaleerd op duizenden balkons. De eerste grote unionistische manifestatie van 8 oktober voelde voor velen dan ook als een catharsis: eindelijk mochten ze met grote mond zeggen dat ze zich Catalaans maar ook Spaans voelden. En dat ze daarom nog geen fascisten zijn, dat ze daarom niet automatisch aanhangers van de PP zijn. Dat zij hetzelfde recht op meningsuiting hebben als de voorstanders van de onafhankelijkheid en dat 40% niet het recht heeft levensbelangrijke beslissingen te nemen voor de volle 100%
Maar het verhaal is helaas nog niet uit. Na 10 oktober volgt er een rits onderhandelingen tussen de PP, PSOE en Cuidadanos over hoe te reageren op die vreemde DUI van Puigdemont. Met artikel 155? Artikel 155 is een artikel in de Grondwet dat bepaalt wat er moet gebeuren als één van de Autonome Regio’s zijn verplichtingen niet nakomt of handelt op een wijze die de Staat grove schade berokkent. Het is gebaseerd op een artikel uit de Duitse Grondwet en net zoals in andere landen met gelijkaardige artikelen, was het nog nooit in de praktijk gebracht. In zijn meest radicale interpretatie staat toepassing van artikel 155 gelijk aan de opheffing van de autonomie en overname van de macht door de centrale regering. Er wordt gekonkeld en gefoesd, gezeverd en gepalaverd maar uiteindelijk wordt er een akkoord bereikt. Maar niet zonder de Generalitat een laatste hand te reiken: Organiseer vervroegde verkiezingen in Catalonië en dan passen we artikel 155 niet toe. Dan verliest Catalonië en de Generalitat niet de controle over de autonome bevoegdheden.
Op 26 oktober lijkt Puigdemont bereid te accepteren (volgens sommige bronnen mits gerechtelijke onschendbaarheid voor hem en vrijlating van de Jordi’s) maar dat is buiten de radicalere kern gerekend. Opgejut door de CUP, verzamelen zich honderden studenten op Plaza Sant Jaume die Puigdemont uitmaken voor ‘verrader’ en roepen dat hun geduld op is. Op de sociale netwerken wordt Puigdemont ongenadig veroordeeld als verrader en saboteur. En met effect: de verwachte aankondiging van de verkiezingen wordt afgeblazen en Puigdemont en de andere leden van het onafhankelijkheidspact geven zich over aan een nachtenlange onderhandeling. Resultaat: de DUI van 27 oktober in het Catalaans Parlament. PP, PSOE en Cuitadans weigeren aan de farse deel te nemen en hadden het Parlement eerder die dag verlaten. Het werd helaas niet het feestelijke, triomfantelijke evenement waar ze op gehoopt hadden, maar een trieste geheime stemming waarbij elk parlementslid zijn JA o NEE op een papiertje schreef, dat netjes dichtplooide zodat niemand kon zien wat hij of zij gestemd had en het vervolgens in de doos deponeerde. Slechts enkelen durven het aan hun papiertje openlijk te tonen. 70 stemmen voor, 10 tegen en twee blanco stemmen. De onafhankelijkheid was een feit. En daarmee ook de in werking treding van artikel 155.
Het leek alsof hiermee de kous af was maar dat was buiten Puigdemont gerekend. Die dook op maandag 31 oktober opeens op in Brussel, in het gezelschap van een viertal ex-consellers. Hij was niet op de vlucht, zo stelde hij tijdens een rumoerige persconferentie maar was naar het hart van Europa gekomen om daar te protesteren tegen de ondemocratische gang van zaken in Catalonië na de toepassing van artikel 155. Vanuit Brussel zou hij met meer vrijheid kunnen vechten voor de zijn zaak. Hij erkende de verkiezingen van 21 december en vooral, hij bleef zich profileren als de rechtmatige President van Catalonië. Geen vuiltje aan de lucht, alles compleet normaal. De consellers die in Barcelona waren achtergebleven en hoegenaamd niets van de reis naar Brussel wisten, moeten het in Keulen hebben horen donderen. Maar ze sloten bewonderenswaardig snel de gelederen rond hun President en gaven geen kik. Enkel de advocaat van de drie leden van de PdCat die samen met de andere exconsellers op het punt stond voor de rechtbank te verschijnen liet een steekje vallen en stelde dat de vlucht van Puigdemont zijn cliënten schade berokkende. Profestische woorden: met het oog op mogelijk vluchtrisico alsook vernietiging van bewijsmateriaal en recidive beval rechter Lamela dat Junqueras en 8 ex-consellors zonder borgtocht de gevangenis in moesten. Het independentisme had er op slag 9 martelaren bij. Mogelijkerwijs had ze minder streng gereageerd mocht Puigdemont zijn komen opdagen maar ook het feit dat de negen weigerden verklaring af te leggen of op welke manier dan ook mee te werken heeft zeker meegespeeld in haar beslissing.
Wat vind ik persoonlijk van die beslissing? Moeilijk te zeggen. Ze leken absoluut niet van plan zich neer te leggen bij artikel 155 en hun functies te verlaten. Anderzijds is hun opsluiting uiteraard koren op de molen van de independentische retoriek en misschien overdreven in die zin dat ze zich niet schuldig hebben gemaakt aan moord of geweld. Wat wel belangrijk is en wat vele mensen niet lijken te begrijpen: het is niet Rajoy die opdracht heeft gegeven de 9 op te sluiten. Dat is het werk van Rechter Lamela. Voor Rajoy en diens belangen had het veel beter geweest als de exconsellers nog vrij rondliepen.
Er wordt de laatste dagen door de independentisten hard gehamerd over de krakkemikkige scheiding van de machten in Spanje. Ze stellen dat Puigdemont naar Brussel ging omdat de scheiding der machten in België sterker is dan in Spanje. Dat is waar. Het is ook waar dat er nog een vijftal landen boven België staan, met Finland op kop. En het is ook een feit dat de Belgische justitie als corrupter wordt beschouwd dan de Spaanse, wat het voorgaande argument lijkt te annuleren. Puigdemont kan wat mij betreft zeggen wat hij wil: hij is naar Brussel gevlucht uit angst voor de juridische gevolgen van zijn daden en om een laatste wanhopige poging te wagen de internationale aandacht te vinden die hij al die jaren tevergeefs zocht. Dat hij in de NVA een partner gevonden heeft die hem helpt zijn zaak uit te vechten en onder de nternationale aandacht te houdenis mooi meegenomen.
Nog een paar laatste dingen:
Rajoy is geen heilige en ik ben geen fan van hem. Nooit geweest. Jarenlang heeft hij het groeiende independentisme genegeerd en heeft hij laten betijen ook al waren de onafhankelijkheidspartijen heel duidelijk wat hun doelstellingen betrof. Na de goedkeuring van de referendumwet van 20 september wilde hij het probleem even vlug van de baan schuiven en het referendum voorkomen. Dat was rijkelijk te laat. Nooit heeft hij of enige andere politieke partij een tegencampagne gelanceerd die de burger uitlegde waarom de onafhankelijkheid geen goed idee zou zijn, waarom een verenigd Spanje beter is dan een onafhankelijk Catalonië. De enige campagne die bestond was de campagne van de SÍ. Ik ben ervan overtuigd dat minder mensen ja gestemd zouden hebben als ze de werkelijke gevolgen van een DUI hadden gekend. In dit geval waren het de onafhankelijkheidspartijen die campagne voerden voor de onafhankelijkheid zonder enig tegenvuur en die zelf instonden voor de organisatie van hun eigen referendum.
Ook de corruptieschandalen waarin de PP en Rajoy zelf verwikkeld zijn maken het niet makkelijker om zijn leidersfiguur te aanvaarden. Maar hoeveel zwart geld hij ook mag geïncasseerd hebben, het legitimeert de praktijken van de Catalaanse nationalistische politici niet. Beide zaken blijven onwettelijk en fout en verdienen bestraft te worden. Waarom Rajoy nog vrij rondloopt en de anderen niet? Een kwestie van tijd. Als eerste minister geniet hij van onschendbaarheid maar na de volgende stembusslag kan daar een einde aan komen. Dat hebben we zelf in handen. Wat de Catalanen nu moeten doen is ophouden met ruzie maken over en weer. Met alleen die memes en vignetten te delen op het Internet die hen bevestigen in hun groot gelijk en alleen maar meer kwaad bloed zetten bij de andere kant. En zelf de dialoog aangaan. Zelf beginnen praten over wat ze nu écht willen. De Catalaanse regering had inderdaad een mandaat en een groot deel van de Catalaanse kiezers wil inderdaad onafhankelijkheid. Maar de manier waarop de Catalaanse regering die onafhankelijkheid verwezenlijkte is niet rechtsmatig. Ik geloof niet dat hun kiezers hen een mandaat gaven om te liegen, te bedriegen en de wet met de voeten te treden. Om van het Catalaans onafhankelijkheidsstreven een circus te maken. Om een wig te drijven tussen familieleden en vrienden en het samenleven moeilijker te maken. Ik hoop dan ook dat de verkiezingen van 21 december correct zullen verlopen, dat Puigdemont niet herverkozen wordt en dat de centrale regering de uitslag zal respecteren ook al is die niet naar hun zin. Verder hoop ik dat er werk zal gemaakt worden van de beloofde grondwetshervorming en dat het dan mogelijk wordt een wettelijk referendum te organiseren, want dat is de wens van een grote meerderheid van de Catalanen, zowel voor- als tegenstanders. En dat dan de rust en vrede kan weerkeren in mijn geliefde Barcelona dat de laatste drie maanden verworden en dat er een einde komt aan de manifestaties, de stakingen, de bijeenkomsten en het vendelzwaaien, dat de nieuwe nationale sport lijkt te worden terwijl ik dacht dat we hier toch echt iets typisch Vlaams mee hadden.
Ik hoop dat uit dit relaas duidelijk is geworden dat de Catalaanse crisis geen wit-zwart verhaal is. Dat er veel gelogen en gemanipuleerd is, dat er geen absolute meerderheid bestaat voor de onafhankelijkheid, dat de resultaten van het referendum op geen enkele manier te controleren zijn en dat het referendum werd georganiseerd en gecontroleerd door de onafhankelijkheidspartijen. Dat een minderheid zijn wil niet kan en mag opleggen aan de meerderheid. Ook al schreeuwt die minderheid luider en zwaaien ze met grote woorden als ‘rechten’ en ‘democratie’ zonder te lijken te beseffen dat verschillende episodes uit het Procès rechtstreeks indruisen tegen diezelfde rechten en diezelfde democratie. Rechten en democratie zijn voor iedereen, niet alleen voor diegenen met de grootste mond.
flamencaalaconquista 